Ticaret Savaşları

Ticaret savaşı, devletlerin karşı tarafın yarattığı ticaret engellerine karşılık olarak gümrük vergileri veya başka ticari engeller oluşturduğu ya da oluşturduğu aşırı korumacılıktan kaynaklanan ekonomik bir çatışmadır.

ABD hükumetinin ülke ekonomisini korumacı yaklaşımla hedef aldığı Çin’in baş rolde olduğu ticaret savaşlarının dünya ekonomisine olan negatif etkileri dikkat çekiyor.

2018 yılının sonlarına doğru ABD’nin dış ticaret açığı son on yılın en yüksek değerlerine ulaşmıştır. Dolayısıyla ABD Başkanı Donald Trump seçim vaatlerinde büyük önem taşıyan dış ticaret açığını düşürme eylemini 2018 yılında uygulamaya geçirdi ve böylelikle, dış ticaret açığında büyük öneme sahip olan başta Çin olmak üzere Meksika, Kanada, Avrupa Birliği, Hindistan, Rusya gibi bir çok ülkeden gelen ürünlere ekstra vergi ve kota koyarak ticaret savaşlarını başlatmıştır.

İçindekiler

1 Trump’ın Başkanlık Kararı
2 Ticaret Anlaşması Sonrası
3 Sabrina Meng Wanzhou’ya Karşı Suçlama

Trump’ın Başkanlık Kararı

ABD Başkanı Donal Trump 2019’un Mayıs ayında bir başkanlık kararı yayınladı. Amerika Ticaret Bakanlığının lisans listesinde yer almayan firmalardan mal alımını engelledi.

Huawei’nin ürettiği ürünlerin, ulusal güvenliğe tehdit teşkil eden şirketler adı altında telekomünikasyon ekipmanlarının ülkeye giriş yasaklarının emrini verdi.[1]

ABD Ticaret Bakanlığı düzenleme listesine Huawei’yi ekledi şirketin dış politika çıkarlarına aykırı olması gerekçesiyle Huawei’ye bağlı 70 alt şirket de işletme listesine alındı. İlk olarak engellenen şirketler arasında Huawei ve ZTE’nin bulunması dışında listenin daha da genişletileceği bildirildi.

ZTE’nin yasaklaması Çin’de büyük yankı uyandırdı. Konuyla ilgili düzenlenen olağan basın toplantısında Gao Feng açıklama yaptı ve Çin’e karşı eylemleri sonucunda ABD’nin “kendi kuyusunu kazacağını” dile getirdi.[2]

Trump’ın kararının hemen sonrasında Google’ın Huawei ile yaptığı bazı işleri askıya aldığı haberi geldi.[3] Bu durumda bütün cihazlarda sadece Android’in genel sürümü kullanılacak ve Google’ye ait özel ve sık kullanılan uygulamaların cihazlarda yer almayacağı belirtildi. Google’nin Başkan Trump’ın emrinin arkasında olmasınına karşın Microsoft bu konuyla aynı düşüncelere sahip değil gibi gözüküyor.Amerika hükumetinin Huawei’ye haksızlık ettiği düşüncesinde. Şirkete karşı yürütülen işlemlerin sağlam gerçeklikler ve adaletle yütülmesi yönünde düşüncelerini Microsoft Başkanı ve Hukuki İşler Sorumlusu Brad Smith şöyle dile getirdi;

“Küresel teknolojiyi yönetebilecek tek yöntem, hükumetlerin gerçek bir anlaşma kapsamında işbirliği yapabilmesidir” [4]

Ekim ayında ABD Başkanı Donald Trump’ın Amerikalı şirketlere sınırlı sayıda verilecek olan lisanslara sıcak baktığı ve Huawei’ye ürün satışının engellendiği yasağın da gevşetilmesi planladığı kaydedildi.[5]

Çin ve ABD arasında ticaret savaşları en çok şirketlerde çalışan işçileri olumsuz etkiledi. Fransa’da yapılan bir araştırma sonrasında 10.000’den fazla insan ticari baskılar nedeniyle işini kaybetti. İşverenler de istihdam kaybının bir ağustos ayı için 2009’dan bu yana en yüksek düzeye çıktığına işaret ediyorlar.

İki ülke arasında ekonomik bağların kesilmesinin mümkün olmayacağı vurgulanıyor. Ülkeler arasında işbirliğine gidilmesi gerektiğini söyleyen eski dışişleri bakanı Henry Kissinger şunları söylüyor;

” ABD-Çin ilişkilerinin 40 yıllık tarihine tanıklık etmekten büyük onur duyuyorum. İki taraf arasındaki sorunların işbirliği yoluyla çözülmesinin, ABD ile Çin’in dünya barışı ile kalkınması konusunda üstlendiği ortak bir sorumluluk olduğuna inanıyorum.”[6]

Ticaret Anlaşması Sonrası

ABD-Çin ticaret savaşlarında yeni bir döneme başlatıldı.[9]17 aylık bir savaştan sonra Pekin ile “prensipte bir anlaşma”ya gidildi.[7]

İngiltere ABD’nin ticaret konusunda uyguladığı yoğun baskısına rağmen Huawei ile olan anlaşmasında geri çekilmeyi düşünmedi ve akabinde başkanlığını Borris Johnson’ın yönetiği Ulusal Güvenlik Konseyi’nin ardından Huawei ile İngiltere’de 5G kurulum çalışmalarına izin vereceklerini açıkladı.[8] Huawei, 2019’un ortasında başlayan ABD yaptırımlarına rağmen geçen yılı %18’lik bir büyüme ile tamamladı.

Sabrina Meng Wanzhou’ya Karşı Suçlama

Amerika Birleşik Devletleri Adalet Bakanlığı 1 Aralık 2018’de Kanada tarafından Vancouver’de İran’a karşı uygulanan ambargoyu ihlal ettiği iddiasıyla Amerika adına göz altına alınan Huawei’nin mali yöneticisi ve kurucunun kızı Meng Wanzhou’ya suçlamada bulundu.[10][14] İddianamede, Huawei’nin ABD’yi ve küresel bir bankayı İran’la iş yapmak için iki iştiraki olan Huawei Device USA ve Skycom Tech ile ilişkisi konusunda yanlış yönlendirdiği iddia ediliyor.[11]

Çin Wanzhou’nun serbest bırakılmasını ve yasal haklarının etkin bir şekilde korunmasını talep etti. ABD ise Kanada’dan Wanzhou’nun kendilerine iade edilmesini istedi.[12]Çin dışişleri bakanlığı Meng’in ABD’ye iadesi davasının “ciddi bir siyasi olay” olduğunu düşünüyor. ABD’nin suçlamalarının Kanada’da da bir suç olduğu tespit edilirse, Haziran ayında, yetkililerin “gizli bir ceza soruşturmasının” bir parçası olarak Meng’e komplo kurdukları yönündeki savunma iddialarının dinleneceği bir sonraki aşamaya geçilecek. [13]